Het leven kan soms vol onverwachte wendingen zitten. Wat voor je ogen staat, zie je misschien niet, en wat je niet zoekt, komt misschien juist op je pad. Dit besef overviel me op 13 mei 2024, toen ik aan mijn bureau zat en de telefoon ging. Aan de andere kant van de lijn was Erol Arıcı, een man die ik had leren kennen tijdens mijn werk bij Eyad. In de jaren daarvoor hadden we rolstoelen naar gehandicapte burgers in Nederland gestuurd. We waren niet bijzonder close, maar begroetten elkaar altijd beleefd, vroegen hoe het ging.

Erol vroeg of ik een interview met hem wilde afnemen. Hij deed migratie-interviews en wilde zijn verhaal delen. Ik gaf hem mijn adres, en we spraken af dat hij langs zou komen. Het interview vond plaats bij hem thuis en nadat ik de video had bewerkt, liet ik de tekst op mijn computer openstaan, klaar voor het nieuwsbericht. Ik had Erol ook verteld dat ik hem zou uitnodigen voor een speciale avond ter gelegenheid van het 60-jarig jubileum van de Turkse migratie naar België, waar hij de video van het interview zou kunnen zien.

Helaas bereikte mij slechts een maand later het verdrietige nieuws dat Erol Arıcı was overleden in zijn geboortedorp, terwijl hij op zoek was naar zijn voorouders. Hij had twee gehandicapte zonen, en het was moeilijk voor me om dit interview te schrijven. Moge Allah hem genadig zijn.

Şükrü SAĞLAM -  Interviewer

Erol Arıcı werd geboren in 1958 in het dorp Adayızı in Emirdağ. Zijn vader vertrok in 1966 naar Europa en in 1969 bracht hij zijn overleden moeder, zijn oudste zus en zijn broer naar België. Erol en zijn jongere zus bleven in Turkije. In 1972 had Erol zijn middelbare school in Turkije afgerond, maar zijn zus bleef in het dorp. In september 1973 besloot Erol naar België te komen om zich bij zijn familie aan te sluiten. Sindsdien heeft hij in België gewoond.

Toen Erol in België aankwam, had hij geen kennis van de taal en kende hij de omgeving niet. Er waren destijds veel minder mensen, en de straten waren leeg. De auto’s waren schaars, soms maar 50 tot 60 per straat. Zijn eerste baan was als winkelassistent bij een Griekse kruidenier, waar hij drie maanden werkte. In december 1974 kreeg hij zijn werkvergunning en begon hij bij het transportbedrijf Edmond Depper, waar hij werkte tot 1977.

Erol herinnerde zich de vroege jaren goed. In 1977, nadat hij het bedrijf had verlaten, kwam hij 11 maanden werkloos thuis. Het was een tijd waarin werkloosheid niet ongewoon was. Daarna begon hij een tweede baan bij een speelgoedbedrijf in Fore, maar het bedrijf sloot en hij bevond zich opnieuw in de werkloosheid. Vervolgens werkte hij in Ninov bij een bedrijf waar hij zware ijzers uit vrachtwagens moest halen voor de bouw. Daarna werkte hij een tijd in de Nestor Martin-kachelfabriek. Uiteindelijk moest hij zijn werk stopzetten vanwege de gezondheidsproblemen van zijn kinderen, die zijn volledige aandacht vroegen.

Zijn laatste werk was bij de spinfabriek in Ninov, Fabelta, waar hij maar liefst 17 jaar werkte, totdat de fabriek sloot en hij met pensioen ging.

Erol vertelde met humor over zijn eerste ervaringen in België, vooral over de tijd bij de Griekse kruidenier. “In die tijd was het moeilijk om de basisproducten te vinden die de Turken nodig hadden,” zei hij. “Producten zoals olijven, kaas, bonen en linzen kwamen uit İzmir, werden naar Italië vervoerd en vervolgens met vrachtwagens naar België gebracht.” Hij herinnerde zich ook een keer dat de Griekse kruidenier in slaap viel tijdens het rijden, omdat hij zo dik was. Erol, nog maar een tiener, moest de man wakker maken: “Als ik slaap, prik me dan in mijn gezicht,” had de kruidenier gezegd.

De jaren die volgden, brachten meer werkervaringen. Erol vertelde ook over een moment bij Edmond Depper, toen hij per ongeluk in een lege vrachtwagen in slaap viel. De chauffeur sloot de deur en reed weg, pas later ontdekte hij dat Erol nog steeds in de vrachtwagen lag, terwijl de helft van de lading nog niet was geladen.

Erol gaf het advies aan de jongeren om eerst naar school te gaan om de taal te leren voordat ze gingen werken. “Ik heb mijn werk altijd kunnen doen door de woorden die ik van anderen op mijn werk leerde,” zei hij. “Maar het is onmisbaar om jezelf goed te kunnen uitdrukken.”

Het verschil tussen België in de jaren '70 en nu, in 2024, was voor Erol enorm. “Toen was het leven rustiger en eenvoudiger. Er was meer saamhorigheid, we hielpen elkaar altijd. Niemand vertrouwde op het banksysteem, en we bewaarden ons geld onder het kussen,” zei hij. “We leefden als broers en zussen, ook al woonden we met drie gezinnen in één gebouw.”

Erol herinnerde zich de lange ritten naar Turkije voor vakanties. “De snelwegen van toen waren een wereld van verschil met nu. We reisden met goedkope tweedehands voertuigen, hadden geen airco en luisterden naar het geluid van de motor, altijd met de angst voor pech.”

Op zijn 66e, met pensioen, sprak Erol over de waarden die hij het meest belangrijk vond. “Er is geen stabiliteit zonder eenheid,” zei hij. “We moeten elkaar respecteren, van elkaar houden en onze tradities doorgeven aan onze kinderen. We moeten altijd onze vlag, ons land en ons volk steunen, want zonder deze waarden kunnen we niet in andere landen leven. En ik wil de jongeren zeggen: waar je ook geboren bent, het edele bloed dat door je aderen stroomt, is Turks bloed. Leef altijd met heimwee naar je moederland.”

Zijn woorden zullen mij altijd bijblijven, net zoals zijn verhaal voor de hele gemeenschap van belang is. Erol Arıcı was een man die zijn leven met trots en respect voor zijn oorsprong leidde. Moge zijn ziel in vrede rusten.

1958 yılında Emirdağ'ın Adayızı köyünde doğdum. Babam rahmetli 1966 yılın'da Avrupa'ya geldi. 1969 yılında rahmetli annemi , büyük ablamı ve abimi getirdi buraya. Küçük kız kardeşimle ben Türkiye'de kaldım.

1972 yılına kadar Tüğrkiye'de orta okula kadar okudum. Kız kardeşim köyde kaldı. 1973 yılının 9.uncu ayında Belçika'ya ailemin yanına geldim. O günden bu tarafa da hayatımı burada sürdürü yorum.

Buraya geldiğimde tabi dil yok, diş yok, çevreyi tanımıyorsun. O zaman bu kadar çok insan da yoktu, sokakları bomboş.  Diyebilirim her sokakta 50 -60 araba anca çıkardı.

Önce bir Yunan 'ın bakkalında bakkal yardımcısı olarak 3 ay çalıştım. 1974 'ün, 12. ayın 24 'ün de (çalışma izni) permiyi aldıktan sonra Edmond Depper diye bir transport firmasına girdim. 1977 'ye  kadar orada çalıştım.

1977 'nin 8. ayın 15 'inde oradan ayrıldım, 11 ay (işsizlik) Somaj'da kaldım. O zaman Somaj'da, 11 kişiydik . Somaj 'a basmak o zaman ilginç değildi.

Ondan sonra baktım ki sıkılmaya başladım. İkinci  işim olarak da Fore'de bir oyuncak firmasına girdim. Orada da çalıştım bir yıl kadarı. Orada kapandıktan sonra biraz Somaj'da kaldım.

Ondan sonra Ninov'da Hollanda'dan gelen malları inşaatın büyük demirlerini transportlardan  klark ile indirdiğim işe girdim. Biraz da orada çalıştıktan sonra Nestor Martin Soba fabrikasına geçtim.

Biraz da orada çalıştım. Ondan sonra çocukların bazı sağlık problemleri oldu. İki tane engelli oğlum var. Onların okulları ile  ilgilenmem gerekiyordu. Üç ay kadar çalışmadım. Ondan sonra Ninov'da iplik fabrikası 'na girdim, Fabelta 'ya.17 yılda orada çalıştım. O fabrika'da kapandıktan sonra mütüvel'e düştüm. Daha sonra ise emekli oldum.

Belçika'ya geldiğim ilk zamanlarda Yunanlı bir bakkalın yanında çalışıyordum. O yıllarda Türklerin ihtiyacı olan Zeytin, Peyniz, Fasulye,Mercimek gibi temel gıda maddelerini bulmak zordu. Bu ürünler İzmir'den İtalya'ya, Oradan'da kamyonlarla Belçika'ya geliyordu. Yunanlı Bakkal ile birlikte bir gün Gent şehrine peynir götürüyorduk, Kendisi çok kilolu olduğu için araç kullanırklen yolda uykusu geldi. Ben ozamanlar 15-16 yaşlarındayım. 'Garson, ben var uyumak benim yüzümü çimdikle ' diye beni tembihlerdi.

Edmond Depper diye bahsettiğim şirketin depolarında da çalışırken çok hatıralarım oldu. Eskiden bu kadar çok kamyon olmadığı için yükleri kamyonlarla taşıyıp, Tren vagonlarına dolduruyorduk. Bir gün gençliğinde verdiği dalgınlıkla boşalttığım kamyonun kasasında uyuyup kalmışım.

Kamyon şoförüde yük bitti zannedip kapağı kapatıp yola çıkıyor, biraz zaman sonra kamyon kasasında sesler gelince durup baksa malların yarısı kasada duruyor, ben orada uyuyorum. Dilde bilmediğim için ilk zamanlarda çok garibanlıklar çektik.

Burada yetişen gençler'e değil de Türkiye'den evlilik yaparak buraya gelecek arkadaşlar mutlaka işe başlamadan önce okula gidip dil öğrensinler.

Ben bu zamana kadar işyer erinde diğer arkadaşlardan kap tığım kelimeler ile kendi işimi yürütebildim. Ama insanın kendisini ifade edebilmesi kadar başka bir şey yok.

1970'lerin Belçikası ile 2024'ün Belçikası arasında ki fark nedir?derseniz çok fark var. 1977 yıllarına kadar Belçika'daki hayat çok sakin ve sıradandı. İnsanlar arasında çok samimiyet vardı. O zamanlar Banka sistemine kimse itibar etmiyor, konu komşu herkes birbirine yardımcı oluyordu. Asla da bunun dedikodusu olmazdı.

Herkes parasını yastık altında tutuyor, ihtiyacı olanların ihtiyacı görülüyordu. İlk yıllarda bir binada biz 3 aile oturuyorduk. Her ailenin 2 şer odası vardı ve binada tek tuvalet vardı. O evde beş yıl boyunca hiç kimse benim tuvalet kapımı tıklatmadı. Nede ben başkasının kapısını tıklattım. Nasıl bir sistem uygulamışım hala aklım ermiyor. Kardeş gibi yıllarca yaşadık. İnsanlar çok samimi ve dürüsttü bununla birlikte kazancımızda daha bereketliydi.

23 yıl boyunca Türkiye'ye izine karayolu ile gidip geldim. O yılların karayolları ile şimdiki otoyollar arasında yüzde doksan dokuz fark var. O yüzde birlik fark ise, Bulgaristan'ın başkenti Sofya'nın içerisi kalmış. O yıllarda şimdiki gibi lüks arabalar ile değil kullanılmış ucuz araçlarla ufak, tefek bakımını yapıp yolculuğa çıkıyorduk. Araçlarda klima yoktu, motorun sesini dinleyerek, yolculuk yapıyorduk. Her an bir korku ile yolculuğumuz sürüyordu.

Yugoslayva ve Bulgaristan yolunda çok zorluklar yaşıyorduk. Küçük piknik tüpüne bir kablo bağlamış bizi durdurup radardan geçtin diye ceza kesi yorlardı.

Ben bugün 66 yaşın dayım ve emek liyim. Bu hayat tan öğren diğim Birlik olmayan yerde dirlik olmaz. Millet olarak birlik olmalıyız. Önce bir birimizi sevmeliyiz, saymalıyız.

Yaşlılara hürmet etme liyiz. Geleneklerimizi asla bırakmamalıyız. Çocuklarımıza tüm bunları miras olarak bırakmamız lazım. Bayrağımıza, memle ketimize, milletimize her an sahip çıkmalıyız.

Çünkü bizler başka milletler gibi bu değerler olmadan başka diyarlarda yaşayamayız. Bizler Türküz ve Türkiye dışında yapamayız. Buradaki gençlere sesleniyorum. Nerde doğarsan doğ, senin damarlarında dolaşan asil kan Türk kanıdır. Daima memleket hasretini yaşa, ailene sahip çık, kazancını helal yoldan kazanıp, çoluğuna çocuğuna dirlikli bir yaşam sağlamalarını isterim.