Mümtaz Benli, geboren in 1955 in het dorp Eğerci in de provincie Sivas, was een jonge man van 18 jaar toen hij zijn leven voor altijd zou veranderen. Zijn oom, die al in België werkte, had een belangrijk bericht voor hem. "Er worden arbeiders gezocht in België," had hij gezegd. En zo begon Mümtaz' reis naar een nieuw leven, ver van huis, ver van alles wat hij kende.

"Gelukkig stuurde hij een aanvraag voor mij," zei Mümtaz. "Ik ging naar de medische keuring, slaagde, en stuurde mijn documenten naar mijn oom in België. En toen kwam de vergunning. Het was een kans die ik niet kon laten liggen."

In februari 1973, met de goedkeuring in zijn handen, vertrok Mümtaz samen met zijn vader uit hun dorp. Ze wisten niet waar ze precies naartoe moesten, maar hun bestemming was duidelijk: België. "We wisten niet de weg, we hadden geen idee welke richting we op moesten," zei Mümtaz. "Maar uiteindelijk kwamen we in Istanbul aan op de luchthaven. Het was de eerste keer dat ik in een vliegtuig zat, en ik was bang. Ik had zoveel vragen: Wat zou er gebeuren? Wat zouden we tegenkomen?"

Het vliegtuig bracht hen naar Brussel, waar zijn oom hen verwelkomde. "Alles hier leek zo anders," herinnert Mümtaz zich. "De huizen, de straten, de mensen, zelfs de lucht leek anders. De taal was onbekend; ik begreep er helemaal niets van."

Zijn oom bracht hen naar Zele, een stad die net zo vreemd voor hen was als de rest van België. "Mijn oom bracht ons naar zijn huis, en die nacht sliepen we daar," zei Mümtaz. "De volgende ochtend gaf mijn oom ons aanwijzingen over waar we wel en niet naartoe konden gaan. Toen hij naar zijn werk ging, gingen mijn vader en ik een beetje rondlopen. Maar het was verwarrend. Alle huizen zagen er hetzelfde uit, en we raakten verdwaald."

"Uiteindelijk kwamen we de kinderen van mijn oom tegen en gingen we samen terug naar huis," zei Mümtaz lachend, als hij zich herinnert hoe ze de weg kwijt waren.

Toen zijn oom thuiskwam, vertelde hij dat ze materiaal moesten kopen voor hun werk. "Ik wist dat er fabrieken in Europa waren, maar ik had geen idee wat we met kabels moesten doen," zei Mümtaz. "Mijn oom gaf ons een schop, een hark en een schep. 'Jullie gaan werken met kabels,' zei hij. 'Dit is jullie gereedschap.' Ik vroeg: 'Oom, wat moeten we hiermee doen?' Hij zei alleen: 'Kom op, we gaan aan de slag.'"

De tweede dag in België begon vroeg. "Mijn oom maakte ons vroeg wakker en zei: 'Kom op, we gaan werken! We zullen te laat zijn!'" zei Mümtaz. "We gingen naar Gent voor ons eerste werk, en de baas gaf de aanwijzingen. We moesten hard werken, iedereen was bang om ontslagen te worden. Mijn vader, die al oud was, wilde niet in de put werken omdat hij bang was dat zijn kleren vuil zouden worden. Maar mijn oom zei: 'Zo werken we hier. Als je niet werkt, word je ontslagen.' Mijn vader was er niet blij mee. Hij vroeg zich af of dit het Europese werkritme was."

"Uiteindelijk begonnen we langzaam te wennen aan het werk," voegde Mümtaz eraan toe.

Na twee jaar in België, moest Mümtaz terug naar Turkije voor zijn verplichte militaire dienst. "Ik moest 20 maanden dienen, en toen mijn dienst voorbij was, vond ik geen vlucht naar België," zei hij. "Dus reisde ik per trein naar Duitsland, en van daaruit ging ik naar België. Ik kwam 's nachts aan in Dendermonde en vond geen taxi naar Zele. Ik besloot te gaan wandelen, mijn koffer verstopte ik in de struiken. Halverwege stopte een auto, een man vroeg me waar ik naartoe ging. Ik zei: 'Ik ga naar Zele, ik wandel.' Hij vroeg me of ik een aansteker had, en toen ik zei dat ik die had, zei hij: 'Stap in, ik breng je naar Zele.'"

"Die man bracht me naar Zele, en daar haalde ik mijn broer uit bed. We gingen met de motor naar Dendermonde om mijn koffer op te halen. Toen we terugkwamen, voelde alles weer als thuis," zei Mümtaz, met een glimlach op zijn gezicht.

In 1977 trouwde Mümtaz in België. Zijn vrouw was een jaar eerder naar België gekomen, en via een traditionele kennismaking trouwden ze. "We hebben drie dochters en een zoon, die allemaal getrouwd zijn. Ik heb geprobeerd mijn kinderen goed op te voeden," zei hij. "Eén is verpleegster, de ander is boekhouder. Mijn kleinkind gaat naar de universiteit, de andere zitten nog op de middelbare school."

In datzelfde jaar kocht Mümtaz zijn eerste auto, een Opel. "In 1977 haalde ik mijn rijbewijs en kocht mijn eerste auto," zei Mümtaz trots. "Vanaf dat moment hoefde ik niet meer met de fiets naar mijn werk. Mijn schoonvader leerde me autorijden."

De reizen naar Turkije werden na verloop van tijd een gewoonte. "Elke drie jaar gingen we naar Turkije, met oude auto's, zonder airconditioning. De reis duurde drie tot vier dagen. Maar zodra we de Turkse vlag zagen bij de grens, werden we emotioneel. In ons dorp werden we als koningen ontvangen," zei Mümtaz. "Iedereen kwam ons welkom heten. We misten ons dorp, onze familie, onze vrienden."

Mümtaz besefte dat hij veel had bereikt. "Ik ben gelukkig dat ik naar België ben gekomen. In Turkije zou ik zelfs geen band voor mijn auto kunnen kopen," zei hij met dankbaarheid. "Ik heb mijn kinderen getrouwd, ik heb een huis en een auto. Als ik in Turkije was gebleven, zou ik niets kunnen doen. Hier is het gezondheidszorgsysteem zo veel beter. Als ik ziek word in Turkije, zeg ik altijd tegen mijn kinderen: 'Breng me naar België, hier is de zorg veel beter.'"

Zijn reis was niet alleen gevuld met uitdagingen, maar ook met steun van de Belgische mensen. "De Belgen hielden veel van ons," zei Mümtaz. "Onze buren, de mensen op het werk, de mensen op straat, ze waren altijd vriendelijk. Ze hielpen ons en waren tevreden met ons werk.  Onze Belgische buren waren altijd als familie voor ons."

"Maar ik ben niet tevreden met hoe sommige jongeren zich nu gedragen," zei hij somber. "Daar moet zeker aandacht aan besteed worden."

Met respect sprak Mümtaz over de pioniers van de migratie: "Moge Allah de eersten die naar België kwamen zegenen. Dankzij hen konden wij werken en onze situatie verbeteren."

En met dat, keek hij terug op de 60 jaar van migratie, dankbaar voor het pad dat hij had bewandeld en de kansen die hij had gekregen. "Ik wil iedereen bedanken voor het vastleggen van deze verhalen voor het 60-jarig jubileum van de migratie," zei hij, met een warme glimlach.

Ben Mümtaz Benli, Sivas ili, Gemerek ilçesi, Eğerci köyündenim. 1955 doğumlu 69 yaşında emekliyim. Belçika'ya gelmeden önce köyde çiftçilik yapıyorduk. Dayım Belçika'da işçiydi. O Belçika'ya işçi alındığını söyledi ondan duyduk. Sağolsun bana istek gönderdi. Bende muayene olduk, sağlık kontrolünden geçtim ve Belçika'ya dayıma belgelerimi gönderdim. Bana köye Belçika' ya işçi permisi geldi...

Permi gelince köyden babamla birlikte yola çıktık. Yol bilmi yoruz iz bilmiyoruz, babamla İstanbul'a havaaalanına geldik. 1973 yılı, 19 şubat ve 18 yaşın dayım. Hiç uçağa bin medim ama korkuyorum. 

Uçağa bindik, neyle karşılaşacağız, ne olacağız, hepsi bir soru. Neyse Brüksel'e vardık. Dayım babamla bizi karşıladı. Dışarı çıktık Türkiye ile burası bana çok değişik bir yer geldi. Farklı herşey. Evler dersen öyle, yollar dersen öyle herşey Türkiye'den farklı. Dil değişik, konuşuyorlar anlamıyorum. Dayım Trenle bizi Zele'ye getirdi, oradan dayımın evine yayan geldik.  O gece yattık. Dayım bize tarif etti "dışarı çıkarsanız şuraya gidin buraya gidin"diye. Sabah oldu dayım işe gitti. Biz çıktık gezdik geri döndük bu kez evi bulamıyoruz. Evlerin hepsi birbirine benziyor. Sonra dayımın çocuğunu yolda gördük ve eve döndük. Dayım işten geldi bize işte çalışmak için malzeme almaya gideceğimiz söyledi. Ben Avrupa'da fabrika işi var biliyorum ama kablo ne işi bilmiyorum. Dayım kazma, kürek ve bel aldı bize. Dayıma "Dayı hani avrupaya gelsik bunlar ney" dedim. "Kabloda çalışacaksınız, bunlarda sizin malzemeniz"dedi. Benim düşündüğüm gibi olmadı. Belçika'da 2. gün ilk defa sabah erkenden işe gittik. Dayım sabahın köründe geldi "haydin kalkın işe geç kalacağız" diye bizi sabah karanlıkta kaldırdı. Dayım bize anlattı "Burada işler böyle, sabah erkenden iş yerine gidip oradan çalışacağımız yere gideceğiz"dedi. Neyse sabah elimizde yiyecekler olan azzık çantaları ile ilk işimize Gent'e gittik. Şef 10'ar adım işaretliyor bir işçiye orayı kazmasını söylüyor. 15 kişilik bir ekibiz işe başladık. Herkes patron işten çıkarır diye hızlı çalışıyor bizde herkese uyduk çalışıyoruz. Rahmetli babam yaşlıydı. Çukura üstüm batar, ayağım çamur olur diye girmek istemiyor. Dayım babama "Burada böyle işler, çukura gireceksin, çalışacaksın. Çalışmazsan yoksa patron işten çıkarır" dedi. Babamın çok zoruna gitti. Babam "Avrupada işler böylemi, nasıl bu işler böyle"diye dayıma söyledi. O gün yavaş yavaş işe alıştık o gün akşamı ettik. Babam gece evde bana "Oğlum böyle çalışılmaz, bir motor alalım geri köye dönelim" dedi. Tabii ben babama bağlıyım, tamam dedim. Ondan sonra 1 motor parası kazandık, 2, 3 kazandık babam dönmüyor. Para tatlı geldi. Alıştık işe... Belçika'da 2 yıl çalıştıktan sonra Türkiye'ye 20 ay askere gittim. Teskere sonunda İstanbul'dan dönerken Belçika'ya uçak bulamadım. Trenle Almanya'ya oradan Belçika'ya geldim. Gece Dendermonde'de istasyonda indim. Gece Zele'ye araba bulamadım. Yayan yola koyuldum. Köprünün orada elimdeki bavulu ağaçların arasına sakladım, elime ağırlık olmasın geri arabayla gelir alırım dedim. Yolun yarısında kahvelerin önüne denk geldim. Arkamdan bir araba kornaya bastı durdu. Arabanın içinden Belçikalı adam bana "Ne yapıyorsun burada" dedi.  Bende Belçika'da 2 yıl kaldığım için çat pat tarzanca Flamanca biliyorum "Zele'ye gidiyorum yayan"dedim. Bana "Çakmağın varmı ateş "dedi. Var dedim. "Atla seni götüreyim"dedi. Beni Zele'ye bıraktı. Bende biraderi yatağından kaldırdım, onunla motorsikletle Dendermonde'ye gittik, geri bavulu aldık ve eve geldik…

Belçika'da 1977 yılında evlendim. Eşim babasıyla benden bir yıl önce Belçika'ya gelmiş. Görücü usulüyle evlendik. 3 kızım bir oğlum var. Hepsini evlendirdik. Hepimiz, çocuklarımız ve torunlarımızla burada yaşıyoruz. Çocuklarımı elimden geldiğince okutmaya çalıştım. Birisi hemşire, birisi muhasebeci. Torunum üniversiteye gidiyor. Diğer torunlarım daha orta öğretimde, anneleri ve babaları okumaları için çaba gösteriyorlar...

1977'de ehliyetimi aldım. İlk arabam Opel'i aldım. Bisikletle  gidip gelmeye son verdim. Arabayı kullanamı yorum. Kayınbabam sağolsun bana araba kullanmayı öğretti. 3 Yılda bir Türkiye'ye tatile gittik. Eski arabalarla 3-4 günde Türkiye'ye gidiyorduk. Eski yollar, eski arabalar, klima yok. 1 Ay tatil yapıp geri dönüyor duk. Arabayla ilk izinimizde, çok heyecanlı ve istekliydik. Kapıkule'de Türk Bayrağını gördük çok duygulandık. İnsan ağlıyor, özlüyor. Anlatamam. Köyde bizi öyle bir karşıladılar ki krallar gibi. herkes bize hoşgeldine geliyorlar. Özledik köyümüzü akrabamızı, arka daşlarımızı herkesi. Çok zevkli 1 aylık tatil çabucacık bitiyordu.

Küçük arabaların yerine bir dahakine Ford Minübüsle gitmeye başladık. İçinde neler neler götürdük, taşıdık oraya. Yataklar, yorganlar, kap kacaklar, halılar neler neler. Her yıl taşıdık. Hiçbirini de kullanmadık. Orada çürüdü, eskidi. İçinde yatmadık bile, kimsede almıyor, attık çöpe onları...

İyi ki Belçika'ya gelmişim. Çocuklarımı evlendirdim. İyi kötü evim var arabam var. Belçika'da kalmaya karar verince buradan ev alaya başladık. Keşke önceden Türkiye'ye harcanmayıp Belçika'dan 3-4 ev alaymışım. Türkiye'de olsaydım ben birşey yapamazdım. Arabamın tekerini dahi alamazdım. İyi ki Belçika'ya işçi olmuşum. Allahıma her zaman şükrediyorum. Sağlığını da çok beğeniyorum. Aman çocuklar Türkiye'de hasta olursam beni Belçika'ya getirin diyorum. Burada sağlık sistemi çok çok iyi... Belçika'da komşularımız, Belçika'da çalıştığımız yerlerde sokaklardaki Belçikalılar bizleri seviyorlardı. Bizlere yardım ediyorlardı, bizlerden memnundular. Ama onalar ne yaptıysak bizler kötülük yaptık. Ekmeğini yedik, onların paçasına saldırdık. Adamlar yine iyi. Belçikalı komşularımız çok iyidi, birbirimize bir aile gibi gidip geliyorduk. Benim evsahibim her zaman bana yardım ederdi. Çok iyi komşuluk yapıyorduk. Bize çok yardımcı oldular. İyi insanlardı. Bize ders veriyorlardı. Şimdiki gençler biraz kendilerine gelmeleri lazım. Bu gençlerin Belçikalılara davranışlarını tavsip etmiyorum. Bu şekilde nereye kadar gideriz bilmiyorum.

1964-65 yılında ilk gelenlerden allah razı olsun, ölenlere allahtan rahmet, sağ olanlara sağlıklı uzun ömürler diliyorum. Onlar sayesinde bizler burada işçi olduj bu durumlara geldik. Göçün 60. yılında hepsini saygıyla anıyorum...