Mehmet Nihat Bağcı

Mehmet Nihat Bağcı werd in 1937 geboren in Ermenek, Konya, Turkije. Hij werkte daar als ijzersmid en groeide uit tot een vakmeester in zijn vak. Mehmet had echter geen binding aan één plek. "Eerst ging ik naar Konya, dan naar Aydın. Al trekkend heb ik steeds gewerkt," vertelt hij. Het was een leven van bewegen en werken, totdat de lokroep van buitenlandse regeringen hem naar België bracht. "Vanuit het buitenland werden werkkrachten gevraagd. Ik heb me ingeschreven en nu zit ik hier, dus het zal mijn lot geweest zijn," zegt Mehmet. Het idee om geld te verdienen, een huis te kopen en te trouwen, bracht hem naar België.

Toen Mehmet naar België vloog, was het meteen ook zijn eerste vliegervaring. Hij kwam aan in Brussel en werd toegewezen aan de mijn van Beringen. Daar verbleef hij in een hotel totdat hij een huis had kunnen kopen. Volgens zijn vrouw, Melek, was dat maar liefst negen jaar. Mehmet werkte 25 jaar in de mijn, zoals veel andere gastarbeiders. “Sommigen onder ons gingen terug naar boven, en anderen waren bang en bleven gewoon boven. Maar ik was niet bang, ik had al veel levenservaring. Dat is ook de reden waarom ik weinig problemen heb ondervonden,” vertelt hij. De communicatie met zijn werkmakkers was niet altijd eenvoudig. “Soms met gebarentaal en soms door andere Turken die wel Vlaams konden,” legt hij uit.

Melek, de vrouw van Mehmet, voegt zich bij het gesprek en deelt haar eigen verhaal. Melek werd geboren in 1954 en vertelt ons vol enthousiasme anekdotes uit haar leven. Toen zij met Mehmet trouwde, ontdekte ze dat haar echte naam eigenlijk Alime was. "Voor mijn hele familie was ik altijd al Melek. Alleen mijn vader wist van de naam ‘Alime’ af," zegt ze. Haar vader had haar zo laten inschrijven, maar had dit geheim gehouden. Melek en Mehmet ontmoetten elkaar dankzij de jongste broer van Mehmet, die in Duitsland woonde. De broer had Mehmet na negen jaar niet in Turkije geweest te zijn, gevraagd naar België te komen. Mehmet herkende zijn eigen broer niet meteen, maar ging uiteindelijk toch naar Turkije om zijn broer te helpen met zijn huwelijk.

Toen de families elkaar ontmoetten, was het Melek die niets wist van de huwelijksplannen. “Op een gegeven moment zag ik mijn familie en die van Mehmet naderen. Ik had geen flauw idee dat ze mijn hand kwamen vragen. Mijn moeder legde de situatie uit en wees naar Mehmet, maar ik wou die man helemaal niet trouwen. Hij was even oud als mijn vader!” Melek werd echter door haar familie verplicht om met Mehmet te trouwen, ondanks dat ze pas 18 jaar oud was.

Na hun huwelijk reisden Melek en Mehmet samen naar België, een reis die Melek had gedroomd, maar nooit had verwacht zo snel te maken. "Als meisje had ik me altijd voorgenomen dat als ik rijk zou worden, ik met het vliegtuig zou reizen. Nu zat ik in een vliegtuig en was ik doodsbang," zegt Melek. Aangekomen in België, verbleven ze tijdelijk bij vrienden, aangezien Mehmet geen vaste verblijfplaats had. Het duurde even voordat ze hun eigen huis vonden in Beringen. Melek herinnert zich de eerste dagen in België goed: “We vonden een huis, richtten het in, maar ik kende gewoon niemand. Het voelde niet echt als thuis. Telkens als Mehmet naar het werk vertrok, kwamen de tranen naar boven. Waarom was ik naar hier gekomen? Ik heb drie maanden verdriet gehad.”

Naarmate de tijd vorderde, begonnen Melek en Mehmet zich meer op hun plek te voelen. Ze kregen kinderen en hun gezin begon zich te vestigen in Beringen. Melek herinnert zich haar eerste indruk van Beringen: “Ik had een heel ander beeld van Europa. Het voelde zelfs aan alsof ik terugkwam in een dorp in Turkije.” Toch raakten ze na verloop van tijd gewend aan het leven hier. Melek gaf aan dat ze geen grote problemen had, dankzij de steun van Mehmet. “Hij heeft me overal meegenomen en heel goed voor me gezorgd,” zegt ze. Ze herinnert zich ook haar Vlaamse buren: “Ze waren erg vriendelijk en openhartig met ons. In Beringen hebben we veel steun gekregen van gezinnen die hier tien jaar eerder aankwamen.”

De gedachte om terug te keren naar Turkije kwam wel eens op, vooral nadat de mijnen in 1988 hun deuren sloten en de mijnwerkers met pensioen gingen. “Toen de mijnen sloten, hadden we ons voorgenomen om terug te keren,” zegt Melek. Ze verkochten hun huis in Beringen, maar na twee maanden in Turkije keerde het gezin toch terug naar België. “De heimwee naar onze kinderen was te sterk,” vertelt Melek. Inmiddels wonen ze alweer 22 jaar in België, en nu zegt Melek: “Nu kunnen we helemaal niet meer terugkeren. Dit is ons thuis.”

Mehmet vertelt ons ook over het litteken op zijn hand, dat hij opliep tijdens een werkongeval in de mijn. “Mijn hand werd gegrepen door een machine,” legt hij uit. De vergoeding die hij voor het ongeval kreeg, werd gebruikt om een huis te bouwen in Beringen. Het huis heeft hem dus letterlijk twee vingers gekost.

Wat betreft hun huwelijk, zegt Melek: “Mehmet was vijfendertig jaar oud toen we trouwden, ik was net 18.” Ze vertelt dat de oudere generatie weinig ambities had, maar dat de jongeren nu veel verstandiger zijn en meer voor hun rechten opkomen. “In onze tijd volgden we blindelings wat de Vlamingen ons opdroegen, maar nu kunnen we zelf ons plan trekken,” besluit Melek.

-Bu röportaj 2014 yılında, 50. Yıl Göçü kapsamında yapılmıştır. Aradan geçen zamanın içinde Mehmet Nihat Bağcı vefat etmiştir, ancak hikayesi yaşamaya devam etmektedir. -

Mehmet Nihat Bağcı, 1937 yılında Konya'nın Ermenek ilçesinde doğdu. Orada demirci olarak çalıştı ve mesleğinde usta bir zanaatkar haline geldi. Ancak Mehmet, bir yere bağlı kalmamıştı. "İlk önce Konya'ya gittim, sonra Aydın'a. Sürekli gezerek çalıştım," diyor. Bu, sürekli hareket etmek ve çalışmakla geçen bir hayat oldu, ta ki yabancı hükümetlerin çağrısı onu Belçika'ya getirdi. "Yurt dışından iş gücü talep ediliyordu. Kayıt oldum ve şimdi buradayım, demek ki bu benim kaderimmiş," diyor Mehmet. Para kazanmak, ev almak ve evlenmek düşüncesi onu Belçika'ya getirdi.

Mehmet, Belçika'ya uçtuğunda bu, aynı zamanda ilk uçuş deneyimiydi. Brüksel'e geldi ve Beringen madeni için görevlendirildi. Orada, kendi evini alana kadar bir otelde kaldı. Eşi Melek'e göre, bu süre tam dokuz yıl sürdü. Mehmet, tıpkı diğer birçok misafir işçi gibi 25 yıl boyunca madende çalıştı. "Bazılarımız geri döndü, bazıları korktu ve kaldı. Ama ben korkmadım, çok hayat tecrübem vardı. Bu yüzden çok sorun yaşamadım," diyor. İş arkadaşlarıyla iletişim bazen zor oluyordu. "Bazen işaret diliyle, bazen de Flandrıca bilen diğer Türklerle iletişim kuruyorduk," diyor.

Melek, Mehmet'in eşi, sohbetin içine katılır ve kendi hikayesini paylaşır. Melek, 1954 yılında doğmuş ve hayatından coşkuyla anekdotlar anlatmaktadır. Mehmet ile evlendiğinde, aslında gerçek adının Alime olduğunu keşfetti. "Ailem için her zaman Melek'tim. Sadece babam ‘Alime’ adını biliyordu," diyor. Babası, onu bu şekilde kaydettirmiş ama bunu gizli tutmuş. Melek ve Mehmet, Mehmet'in Almanya'da yaşayan küçük kardeşi sayesinde tanıştılar. Kardeşi, dokuz yıl sonra Türkiye'ye gitmeyen Mehmet'ten Belçika'ya gelmesini istemişti. Mehmet, kardeşini hemen tanımamıştı ama sonunda ona yardım etmek için Türkiye'ye gitmeye karar verdi.

Aileler birbirini tanıştırdıktan sonra, Melek, evlilik planlarından habersizdi. "Bir anda Mehmet'in ve benim ailemi gördüm. Ne olup bittiğini anlamadım. Annem durumu açıkladı ve Mehmet'e işaret etti, ama o adamla evlenmek istemiyordum. O benim babamla yaşıt!" Ancak Melek, ailesi tarafından zorla Mehmet ile evlenmeye ikna edildi, oysa sadece 18 yaşındaydı.

Evlendikten sonra Melek ve Mehmet birlikte Belçika'ya seyahat ettiler, bu Melek’in hayalini kurduğu ama hiç bu kadar hızlı gerçekleşeceğini beklemediği bir yolculuktu. "Küçükken hep hayal etmiştim, eğer zengin olursam uçakla seyahat edeceğim. Şimdi bir uçağa bindim ve çok korktum," diyor Melek. Belçika'ya geldiklerinde, Mehmet’in kalacak bir yeri olmadığı için geçici olarak arkadaşlarının evinde kaldılar. Kendi evlerini bulmaları biraz zaman aldı. Melek, Belçika’daki ilk günlerini şöyle hatırlıyor: “Bir ev bulduk, döşedik ama kimseyi tanımıyordum. Gerçekten ev gibi hissetmiyordu. Mehmet işe gidince gözlerim doluyordu. Neden buraya gelmiştim? Üç ay boyunca üzgündüm.”

Zamanla Melek ve Mehmet, Belçika'da kendilerini daha iyi hissetmeye başladılar. Çocukları oldu ve aileleri Beringen'de yerleşmeye başladı. Melek, Beringen hakkındaki ilk izlenimlerini şöyle anlatıyor: “Avrupa'yı çok farklı hayal etmiştim. Hatta Türkiye’deki bir köyde gibiydim.” Zamanla burada yaşamaya alıştılar. Melek, Mehmet’in desteği sayesinde büyük bir sorun yaşamadığını belirtiyor. “Beni her yere götürdü ve çok iyi baktı,” diyor. Ayrıca Flandraca bilen komşularını da hatırlıyor: “Bize çok dostça ve açık sözlüydüler. Beringen’de on yıl önce gelen ailelerden büyük destek aldık.”

Türkiye’ye dönme düşüncesi zaman zaman akıllarına geldi, özellikle 1988’de madenlerin kapanmasının ardından madenciler emekli olduğunda. “Madenler kapanınca, geri dönmeye karar vermiştik,” diyor Melek. Beringen’deki evlerini sattılar, ancak iki ay sonra Türkiye’de geçirdikleri süreden sonra aile Belçika’ya geri döndü. “Çocuklarımıza olan özlem çok güçlüydü,” diyor Melek. Şu anda 22 yıldır Belçika’da yaşıyorlar ve şimdi Melek şöyle diyor: “Artık geri dönmemiz imkansız. Burası bizim evimiz.”

Mehmet, elindeki yarayı da anlatıyor, bu yarayı madende geçirdiği bir iş kazasında almış. “Elim bir makine tarafından sıkıştı,” diyor. Kazadan aldığı tazminat, Beringen’de bir ev inşa etmek için kullanıldı. Bu ev ona gerçekten iki parmağını costu.

Evlilikleriyle ilgili olarak Melek, "Mehmet evlendiğimizde 35 yaşındaydı, ben ise henüz 18 yaşındaydım," diyor. O zamanlar yaşlı neslin pek fazla hırsı olmadığını, ancak gençlerin şimdi çok daha akıllı olduklarını ve hakları için daha çok mücadele ettiklerini söylüyor. “Bizim zamanımızda, Flandralılara körü körüne ne dedilerse onu yapardık, ama şimdi kendi planımızı yapabiliyoruz," diye tamamlıyor Melek.